Z niniejszego artykułu z cyklu „Z prawem do celu” dowiesz się w jaki sposób będzie przebiegało stopniowe przywracanie pracy sądów w pełnym zakresie po jej ograniczeniu w związku z epidemią koronawirusa.
Ustawa z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (dalej jako: ustawa z dnia 14 maja 2020 r.)[1] wprowadziła do ustawy o COVID-19[2] zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu sądów i odwiesiła bieg terminów.
Odwieszenie biegu terminów sądowych
Z dniem 31 marca 2020 r. na podstawie art. 15zzr i art. 15zzs ustawy o COVID-19 wstrzymano rozpoczęcie oraz zawieszono bieg terminów sądowych w znacznej większości postępowań.
Wstrzymano także rozpoczęcie i zawieszono bieg terminów określonych przepisami prawa administracyjnego a także wstrzymano bieg przedawnienia karalności czynu oraz wykonania kary.
Ustawą z dnia 14 maja 2020 r. uchylono wyżej wymienione przepisy, co oznacza odwieszenie terminów i powrót w pełnym zakresie do funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.
Terminy, których bieg nie rozpoczął się na mocy dotychczasowych przepisów, rozpoczęły bieg po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie przepisów nowej ustawy, natomiast terminy zawieszone biegną dalej po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy.
Ustawa z dnia 14 maja 2020 r. została opublikowana w dniu 15 maja 2020 r.
Przy obliczaniu daty rozpoczęcia i wznowienia biegu terminów powstał jednak spór.
W opinii części prawników oraz m.in. Komisji Nadzoru Finansowego czy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa datą rozpoczęcia i kontynuowania biegu terminów jest 24 maja 2020 r.
Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.) oraz Kodeksem postępowania cywilnego (dalej jako: k.p.c.) w związku z Kodeksem cywilnym (dalej jako: k.c.) przy obliczeniu terminów nie uwzględniamy dnia, z którym ustawa wiąże rozpoczęcie biegu terminu.
Ustawa z dnia 14 maja 2020 r. weszła w życie w sobotę 16 maja 2020 r. a zatem 7 dni od dnia jej wejścia w życie upłynęło w sobotę 23 maja 2020 r. Terminy rozpoczęły bieg od dnia następnego „po upływie” 7 dni, czyli od niedzieli 24 maja 2020 r.
Ministerstwo Sprawiedliwości stoi jednak na stanowisku, że terminy rozpoczęły i wznowiły bieg w sobotę 23 maja 2020 r. Według resortu sprawiedliwości, z uwagi na brak przepisów szczególnych oraz w przeciwieństwie do regulacji k.p.c. i k.p.a., dzień 16 maja 2020 r. należy wliczać do wspomnianych 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 maja 2020 r.
Bezspornym jest, iż zgodnie z k.c., k.p.c. i k.p.a., jeśli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.
Przykładowo, gdyby termin upływał w sobotę 30 maja 2020 r. lub w niedzielę 31 maja 2020 r., to strona miałaby czas na dokonanie czynności do końca dnia w poniedziałek 1 czerwca 2020 r.
Rozprawy i posiedzenia w sprawach cywilnych
Na podstawie dotychczasowych przepisów postępowania cywilnego, przeprowadzenie rozprawy online było możliwe wyłącznie wówczas, gdy strony postępowania znajdowały się w budynkach sądów.
Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. zasadą uczyniła przeprowadzanie rozpraw i posiedzeń jawnych przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających ich odbycie na odległość z jednoczesnym przekazem dźwięku i obrazu, nawet jeśli osoby w nich uczestniczące przebywają poza budynkiem sądu.
Rozprawy i posiedzenia jawne przy bezpośrednim udziale stron, pełnomocników i świadków będą odbywać się jeżeli procedowanie w taki sposób nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących.
W niektórych przypadkach poszczególni członkowie składu sędziowskiego, poza przewodniczącym i referentem, będą mogli brać udział w posiedzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Nie dotyczy to posiedzeń, na których dojdzie do zamknięcia rozprawy.
Jeżeli rozpoznanie sprawy będzie konieczne, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego zarówno w sposób tradycyjny jak i online okaże się niemożliwe, to przewodniczący będzie mógł skierować sprawę na posiedzenie niejawne. Warunkiem jest brak sprzeciwu stron, który może być zgłoszony w terminie 7 dni od dnia otrzymania stosownego zawiadomienia.
Posiedzenia niejawne zostały wprowadzone również w postępowaniu odwoławczym. Dotyczy to spraw, w których apelacja została wniesiona przed dniem 7 listopada 2019 r. Nakaz przeprowadzania posiedzenia niejawnego został przewidziany w przypadkach cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania.
Także w sytuacji, gdy sąd drugiej instancji uzna, że przeprowadzanie rozprawy nie jest konieczne, to sprawa będzie rozpatrywana na posiedzeniu niejawnym. Nie obejmuje to sytuacji, w których którakolwiek ze stron wniosła o przeprowadzenie rozprawy lub istnieje potrzeba przeprowadzenia niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron.
Na posiedzeniu niejawnym będzie możliwe zamknięcie rozprawy oraz wydanie wyroku, jednak tylko w przypadku, gdy postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości. Stanowiska stron będą mogły zostać odebrane przed zamknięciem rozprawy na piśmie.
Rozprawy i posiedzenia w sprawach sądowoadministracyjnych
Podobnie jak w przypadku postępowania cywilnego, także w Wojewódzkich Sądach Administracyjnych i Naczelnym Sądzie Administracyjnym będzie możliwe rozpoznanie spraw na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku.
Z takiej możliwości sądy administracyjne będą mogły skorzystać w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.
W sprawach, w których strona wnosząca skargę kasacyjną nie zrzekła się rozprawy lub inna strona zażądała przeprowadzenia rozprawy, Naczelny Sąd Administracyjny został uprawniony do rozpoznania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym. Warunkiem jest wyrażenie przez wszystkie strony zgody w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze skierowania sprawy na posiedzenie niejawne.
Przewodniczący może skierować sprawę na posiedzenie niejawne, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można przeprowadzić jej na odległość. Istotną odmiennością w stosunku do postępowania cywilnego jest, iż w takim wypadku nie będzie wymagana zgoda czy brak sprzeciwu stron na taki sposób procedowania sądu administracyjnego.
Funkcjonowanie sądów
Zapewnienie odpowiednich warunków dla przeprowadzenia rozpraw czy posiedzeń jawnych z bezpośrednim udziałem stron i świadków wymaga przygotowania organizacyjnego sądów i wdrożenia rozwiązań sanitarnych.
Swoje wytyczne w tej sprawie przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości we współpracy z Głównym Inspektorem Sanitarnym.
Zgodnie z nimi na rozprawę wejdą wyłącznie osoby mające zasłonięte usta i nos. Przewodniczący składu sędziowskiego będzie mógł zażądać odsłonięcia twarzy w celu potwierdzenia tożsamości.
Przed salami rozpraw utworzone zostaną strefy, w których przebywać będą osoby wezwane na rozprawę. Może się zdarzyć, że miejsca takie zostaną wyznaczone poza budynkiem sądu, np. w namiotach czy na dziedzińcu sądu. W oczekiwaniu na wejście na salę należy zachować odstęp co najmniej 2 metrów od innej osoby. Przy wejściu do pomieszczeń sądowych udostępniony zostanie płyn do dezynfekcji, z którego należy obligatoryjnie skorzystać przed wejściem na salę rozpraw.
Strony i uczestnicy postępowania mogą być fizycznie niezdolni do stawienia się na rozprawę z powodu choroby. W takim przypadku sąd powinien rozważyć alternatywne formy uczestnictwa, takie jak wystąpienia telefoniczne lub wideokonferencje.
Klamki, uchwyty i powierzchnie często dotykane będą dezynfekowane, a pomieszczenia regularnie wietrzone przed rozprawą i nie rzadziej niż co godzinę w trakcie rozprawy.
Na salach rozpraw będziemy mogli spotkać się z przegrodą z pleksi oddzielającą nas od składu sędziowskiego.
Zakazano także wstępu do budynków sądów osób innych niż wezwane na posiedzenie lub wykazujących inną niezbędną potrzebę.
Biura podawcza sądów będą funkcjonowały krócej – pomiędzy godzinami 9:00 a 15:00 z przerwą na dezynfekcję. Liczba interesantów zostanie ograniczona do jednej osoby przy co drugim stanowisku. W miejscach zlokalizowanych przed budynkiem sądu znajdziemy skrzynki podawcze, do których osoby zainteresowane będą mogły wrzucić korespondencję.
Jeśli potrzebujesz pomocy w związku z rozpoczęciem lub odwieszeniem biegu Twojego terminu procesowego to zadzwoń pod numer 61 852 26 10 lub napisz e-mail na adres pmj@jarzpartner.pl i umów się na pierwszą konsultację w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy.
[1] (Dz. U. poz. 875).
[2] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 z późn. zm.).